Coller,collage,plakken,geplakt tekst van Micky Piller ter gelegenheid van mijn Dreefexpositie: Collages / Assemblages ( reeds afgelopen )
Coller, collage, plakken, geplakt
Zo eenvoudig is het soms, je plakt er wat op en het wordt anders. ANDERS??? Zelfs
BAANBREKEND, maar dan heet je wel Picasso of Braque en dan ben je de eerste die het doet.
Dat was ergens rond 1912 toen ze samen schilderden, ieder in hun eigen Parijse atelier in het
Bateau Lavoir op Montmartre.
Ze ontdekten en gebruikten een nieuwe beeldtaal waarin ze allerlei dingen tegelijkertijd willen
laten zien: tijdsverloop, voor- en achterkant, boven en onder. Het onderwerp, zoals het
landschap, of vooral toch stillevens met een gitaar of viool, wordt opgebroken in vakjes en als
een puzzel uitgesmeerd op het doek, in fragmenten die niet logisch in elkaar zitten. Maar die, als
je de sleutel vindt, toch één geheel worden. En dan, dan plakt Picasso ook nog iets op dat
gefragmenteerde doek: in een ovale compositie lijmt hij een stuk van een gevlochten rieten
stoelzitting. Er omheen plakt hij een stuk touw. Deze aller eerste collage Stilleven met gevlochten
stoelzitting (Nature morte à la chaise cannée) ontstond ergens in 1911-12.
Braque laat het er niet bij zitten, hij maakt in september 1912 zijn Jampot en glas (Compotier et
verre), het eerste echte papier collé, wellicht de meest authentieke vorm van de collage: hij
lijmt papier op het doek. Wat Picasso deed was eigenlijk meer een assemblage, het
samenvoegen van verschillende materialen. Door het plakken van het stukje rieten zitting en
dat touw, zette hij de weg open naar allerlei combinaties, terwijl het papier collé, het gelijmde
papier, zich noodgedwongen beperkt tot het aanbrengen van papier.
Met het cubisme en de collages braken nieuwe tijden aan in de schilderkunst. Sinds 1860 was
de band met de werkelijkheid toch al steeds meer verdwenen. Denk aan de jolige toetsen van
impressionisten als Monet, de monsters uit de dromen van Redon, de stipjes van Seurat en de
hevige kleuren en streken van Van Gogh.
Het hek was van de dam en er volgden steeds meer baanbrekende vernieuwingen.
Schilderkunst was niet meer vanzelfsprekend mooi en makkelijk toegankelijk. Toeschouwers op
zoek naar schoonheid, keken met steeds meer verbijstering naar wat zich ontspon in al die
schilderijen. Schilderijen? Waren het maar schilderijen, men had het over “Gevonden
Voorwerpen”/ “Objets Trouvées”, van een pisbak die werd omgedraaid tot aan flesjes met lucht
en een strijkijzer met spijkers en tot doosjes waarin dingen werden bijgezet.
Al deze kunstwerken waren niet alleen het gevolg van logische ontwikkelingen, maar vooral het
resultaat van konsekwent doorgevoerde theoretische beschouwingen. Van het onderzoek naar
tijdsverloop en de mogelijkheid tegelijkertijd onder en boven, de voor- en achterkant op het
platte vlak van het schilderij te laten zien, tot de erkenning dat uiteindelijk altijd het publiek, de
conservator of galeriebezoeker degene is die het kunstwerk ‘afmaakt’ door zijn acceptatie.
Zoals we dat nog steeds doen, wij als toeschouwer.
En ja, daar staat u nu allemaal te kijken naar deze tentoonstelling van collages. Als uw vraag is:
“Wat moet ik hiermee?” Dan is dat het goede begin! Kijken, ... gewoon onbevangen kijken.
Daar hebben u en het kunstwerk het meeste aan. Nee, ik ben geen zwever die gelooft dat
levenloze materie door uw of mijn aandacht tot leven komt. Maar als u vrolijk en vragend blijft
kijken, ZIET u dingen die u anders niet waren opgevallen.
Neem dat gele werk van Piet Tuytel. Wat trekt nu meteen uw aandacht? Een gele balk en een
wieltje dat wat ongelukkig in een hoekje staat. Nutteloos. Maar het geel blijkt bij goed kijken een
stuk vinyl dat op een zilveren aluminium rechthoek is aangebracht. Zou dat wieltje nog kunnen draaien, het hangt nu wat hulpeloos in de lucht. De achterkant is die ook geel? Is de achterkant niet eigenlijk de bovenkant, als je bedenkt dat zo’n wieltje moet kunnen rijden onder zo’n plaat ....
Inmiddels heeft u wel enkele minuten gekeken en zich vragen gesteld. Misschien roept die eenzame rechthoek met dat nutteloze wieltje wel een gevoel op?? Nutteloos, hulpeloos, wat associeer je hier bij, hoort er wel bij iets??? Of misschien is het een vrolijk werk: een jolige gele zilveren plank met uitgedraaid wieltje dat even bijkomt....
DAT is wat kunst kan doen: het kan u uitnodigen tot kijken en als u iets ZIET, daar zijn de
hoofdletters weer, voelt u vermoedelijk ook. En dit zien is niet gekoppeld aan mooi, of lelijk, maar
aan gevoel en interpretaties.
Waarom beschrijf ik zo lang de mogelijkheden van 1 kunstwerk? Omdat ik de verrassingen van
de andere werken niet voor u wil bederven. Al die werken delen iets mee en ik wil niet van
tevoren uw oordelen beïnvloeden, of wegpoetsen. Dit ene werk is de pars pro toto voor alle
andere collages / assemblages die hier zijn te zien. Gelukkig is er van Tuytel nog ander mooi
werk, maar ook van andere kunstenaars om slechts een paar te noemen: Armando, Wilmerink
en Henk Peeters.
U die in het Provinciehuis werkt, kom eens terug in de middag, ga zelfs een paar maal kijken. U die hier niet zit, ga eens wat eerder weg om deze tentoonstelling te bezoeken. U kunt hier zo maar verrast worden, inspiratie opdoen. Dat is gezond en geeft lucht in het dagelijks ritme! Waarom niet??
Ga eens goed zien wat er gebeurt, wat er is gedaan in zo’n kunstwerk en wat het doet in de eigen kop. Soms is het niets, is het niets, dat is dan ook niet erg. Gewoon doorlopen en naar iets anders kijken. Wie weet, wordt u geraakt door een van die kunstwerken en wellicht onverwachter dan gedacht.
Kunst, in het geval van deze tentoonstelling collages, biedt mogelijkheden om anders te zien. Dat gun je toch jezelf en je beste vrienden?
Micky Piller,
Heemstede, december 2021
Piller maakt samen met Kristoffel Lieten opwegnaardekunst.nl, ! een website over eigen collecties van vooral Nederlandse musea .